10 powodów, dla których Twoje ciśnienie krwi ulega wahaniom w ciągu doby

Jeżeli regularnie wykonujesz pomiary ciśnienia krwi, zapewne udało Ci się zaobserwować jego wahania w wartościach pomiarowych w ciągu dnia. Spokojnie nie ma się czym od razu martwić, dotyczy to bowiem wielu osób. Pewne wahania ciśnienia krwi w ciągu doby są jak najbardziej naturalne, więc pojedynczy skok lub spadek nie powinien być powodem do niepokoju. W rzeczywistości istnieje wiele przyczyn takiego stanu rzeczy, na przykład niewielkie zmiany w codziennym życiu wywołane przez stres, ćwiczenia, a nawet to, jak dobrze spałeś poprzedniej nocy.

Jak podaje Narodowy Fundusz Zdrowia, według danych NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC) w 2015 roku odsetek dorosłych osób z nadciśnieniem tętniczym wynosił 38,1% wśród mężczyzn oraz 30,6% wśród kobiet. Według wybranych polskich badań epidemiologicznych przeprowadzonych w latach 1997–2017 nadciśnienie tętnicze występuje u od 29% (NATPOL PLUS) do 45% (WOBASZ II) dorosłej populacji oraz nawet u 75% osób w wieku 65 r.ż. i powyżej (PolSenior).

Źródło: Nadciśnienie tętnicze raport NFZ 2019, Warszawa, maj 2019

Niestety nie ma lekarstwa na nadciśnienie, ale można go kontrolować przez zmianę stylu życia i odpowiednio dobraną terapię farmakologiczną. Regularny pomiar ciśnienia krwi będzie więc kluczowym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych.

Eksperci wzywają do regularnego monitorowania ciśnienia krwi w domu, ponieważ jest to świetny sposób na lepsze zrozumienie indywidualnego ciśnienia krwi oraz czynników, które mają wpływ na jego zmiany. Generalnie aby poznać swój organizm i wiedzieć jak reaguje należy go obserwować w dłuższym przedziale czasowym, a nie sugerować się np. tylko pojedynczym odczytem wykonanym od przypadku do przypadku.

Regularne monitorowanie w warunkach domowych daje dokładniejszy obraz ciśnienia krwi danej osoby niż odczyty w placówce opieki zdrowotnej lub jedynie okazjonalne, przypadkowe monitorowanie (np. w aptece). Samokontrola domowa daje również rzetelniejszą informację o ciśnieniu niż pomiary gabinetowe, do określenia przez lekarza ryzyka zawału serca lub innego zdarzenia sercowo-naczyniowego oraz ocenę skuteczności działania leku lub obranej innej strategii obniżania ciśnienia.

Znajomość i regularne mierzenie ciśnienia może pomóc Ci dostrzec nieprawidłowości, na które będziesz mógł zwrócić uwagę lekarza. A lekarzowi w określeniu sposobu postępowania lub leczenia. 

Jeśli zaobserwujesz różnice w odczytach ciśnienia krwi, ważne jest, aby wiedzieć, że istnieją pewne czynniki, na które mamy wpływ oraz takie na które wpływu niestety nie mamy.

Przyjrzyjmy się zatem niektórym przyczynom wahań ciśnienia krwi.

1) Zespół białego fartucha: Aż 20% osób, u których zdiagnozowano nadciśnienie lub wysokie ciśnienie krwi (HBP) doświadcza przejściowych, związanych ze stresem, skoków ciśnienia krwi wykonywanych podczas pomiaru w gabinecie lekarskim.

2) Nadciśnienie maskowane: Co dziwne, niektórzy ludzie doświadczają przeciwieństwa zespołu białego fartucha, zwanego „nadciśnieniem maskowanym”, dzieje się tak gdy mierzone ciśnienie w gabinecie lekarskim jest prawidłowe, natomiast mierzone w komfortowym dla nas domowym otoczeniu podwyższone.

3) Pora dnia: Ciśnienie krwi jak najbardziej ma swój schemat dobowy. Wzrasta i spada pomiędzy godzinami czuwania i snu. Zwykle jest najniższe podczas snu, wzrasta w ciągu dnia i ponownie zaczyna spadać późnym popołudniem. Dlatego jeżeli chcesz kontrolować wartości, zaleca się mierzyć ciśnienie o tej samej porze, by mieć wiarygodny punkt odniesienia.

4) Temperatura: Ciśnienie krwi jest zwykle wyższe w niskich temperaturach i niższe w upale. Dzieje się tak, ponieważ niskie temperatury zwężają naczynia krwionośne, zwiększając ciśnienie potrzebne do przepompowania przez nie krwi. Gwałtowne zmiany pogody, burza, zmiany wilgotności lub ciśnienia atmosferycznego, mogą również na nie wpływać, szczególnie u osób w wieku 65 lat i starszych. Jeżeli lekarz zalecił Ci regularny pomiar ciśnienia krwi, unikaj palenia, picia napojów zawierających kofeinę lub ćwiczeń przez 30 minut przed rozpoczęciem pomiaru, ponieważ te czynności mogą wpływać na Twoją temperaturę ciała.

5) Stres: Codzienny stres może powodować przejściowy wzrost ciśnienia krwi. Na przykład wizyta u lekarza może być dla niektórych na tyle stresująca, że będzie miało to swoje odzwierciedlenie w chwilowym podwyższeniu ciśnienia krwi mierzonym w gabinecie. Jeżeli lekarz zalecił Ci regularny pomiar ciśnienia krwi, odpocznij przez co najmniej 5-10 minut przed rozpoczęciem pomiaru. By uspokoić organizm pomocne może też być również wykonanie kilku głębokich wdechów i powolnych wydechów.

6) Leki na przeziębienie dostępne bez recepty: Jeśli przyjmujesz leki dostępne bez recepty, np. na przeziębienie, które obkurczają naczynia krwionośne (na przykład pseudoefedryna, efedryna, fenylefryna, nafazolina i oksymetazolina), musisz wiedzieć że leki te mogą spowodować przejściowy wzrost ciśnienia krwi, który może być niebezpieczny dla osób z nadciśnieniem tętniczym. Pamiętaj ! Leków zwężających naczynia krwionośne nie powinno się stosować bez konsultacji z lekarzem dłużej niż przez kilka dni.

7) Ćwiczenia: Ćwiczenia mogą tymczasowo zwiększyć ciśnienie krwi, ale po zakończonym treningu powinno stopniowo wracać do normy. Im szybciej powraca do poziomu spoczynkowego, tym prawdopodobnie jesteś zdrowszy. Aktywność fizyczna zwiększa skurczowe ciśnienie krwi, które jest miarą ciśnienia w naczyniach krwionośnych podczas skurczu lewej komory serca. Rozkurczowe ciśnienie krwi jest natomiast miarą ciśnienia w naczyniach krwionośnych między uderzeniami serca i nie powinno się znacząco zmieniać podczas ćwiczeń. Jeśli zaobserwujesz taką prawidłowość, skonsultuj się z lekarzem. Trudno jednoznacznie stwierdzić, jakie odczyty ciśnienia krwi są uważane za zdrowe po wykonanym wysiłku, ponieważ ciśnienie krwi różni się w zależności od osoby. Normalne poziomy dla jednej osoby mogą być oznaką problemu dla kogoś innego, dlatego warto regularnie obserwować swoje odczyty by mieć porównanie.

8) Pełny pęcherz: Twoje ciśnienie krwi może być niższe, gdy masz pusty pęcherz. Twoje skurczowe ciśnienie krwi (pierwsza liczba w odczycie ciśnienia krwi, na przykład 119/79 mmHg) może wzrosnąć od 10 do 15 mm Hg, gdy pęcherz jest pełny – ot taka ciekawostka :)

9) Pokarmy z tyraminą: Pokarmy zawierające tyraminę mogą powodować chwilowy wzrost ciśnienia krwi. Wpływ tyraminy na ciśnienie krwi może być szczególnie niebezpieczny dla osób stosujących leki przeciwdepresyjne zwane inhibitorami monoaminooksydazy (IMAO). Leki te blokują monoaminooksydazę, która jest enzymem rozkładającym nadmiar tyraminy w organizmie. Blokowanie tego enzymu pomaga złagodzić depresję. Jeśli przyjmujesz MAOI i jesz pokarmy bogate w tyraminę, tyramina może szybko osiągnąć niebezpieczny poziom, powodując poważny wzrost ciśnienia krwi i wymagać natychmiastowego leczenia. Dlatego unikaj spożywania pokarmów bogatych w tyraminę, jeśli przyjmujesz MAOI.

10) Kofeina: Kofeina może powodować krótki, ale duży wzrost ciśnienia krwi, nawet jeśli Twoje ciśnienie mieści się w standardowych zdrowych zakresach. Nie jest do końca jasne, co powoduje ten skok ciśnienia gdyż reakcja organizmu na kofeinę różni się w zależności od osoby.

www.health.harvard.edu - Experts call for home blood pressure monitoring

Dlaczego warto mierzyć ciśnienie krwi w domu lub w podróży?

Ze względu na regularne wahania ciśnienia krwi w ciągu doby, zespół białego fartucha czy nadciśnienie maskowane, lekarz może zalecić regularną kontrolę ciśnienia w domu. Regularne wykonywane w bezstresowych warunkach pomiary pozwalają bowiem lepiej zapoznać się z naturalnym rytmem Twojego organizmu, zaobserwować odstępstwa od normy jak również ich przyczynę, by móc zdiagnozować nadciśnienie tętnicze i podjąć właściwą terapię. Samokontrola ciśnienia krwi da Ci wiele korzyści:

• Znając swoje rzeczywiste, średnie ciśnienie krwi poza jego regularnymi wahaniami, masz wiarygodny punkt odniesienia
• Zyskujesz wiedzę co stanowi naturalne i bezpieczne podniesienie wartości pomiarowych, a kiedy podwyższone pomiary powinny Cię zaniepokoić
• Uzyskujesz większą kontrolę nad swoim ciśnieniem krwi
• Możesz śledzić postępy i razem z lekarzem podejmować stosowne kroki
• Wykrycie nieprawidłowości i diagnoza we wczesnym stadium chorobowym, pozwoli Ci na szybsze opanowanie choroby, ograniczenie ewentualnych komplikacji, oszczędzi czas i koszty późniejszych częstych wizyt u lekarza

Jak poprawnie mierzyć ciśnienie krwi?

Podczas mierzenia ciśnienia krwi ważne jest, aby wykonywać go we właściwy sposób, ograniczając na ile się da czynniki zewnętrzne które mogą wpłynąć na zafałszowanie pomiaru.

• Uspokój organizm przed wykonaniem pomiaru.

Odpocznij przez co najmniej 5 do 10 minut przed pierwszym pomiarem. Nie pal, nie pij napojów zawierających kofeinę ani nie ćwicz przez 30 minut przed pomiarem. Nie rozmawiaj podczas wykonywania pomiaru.

• Przed wykonaniem pomiaru skorzystaj z toalety.

• Usiądź prawidłowo.

Usiądź z prostymi i dobrze podpartymi plecami (nie wykonuj pomiaru leżąc lub siedząc na miękkiej sofie), nie krzyżuj nóg i trzymaj stopy płasko na podłodze. Idealnym miejscem do wykonania pomiaru będzie krzesło z oparciem, stół kuchenny lub biurko.

• Wybierz odpowiedni rozmiar mankietu.

Zanim wykonasz pomiar zapoznaj się z mankietem, który masz w zestawie. Są różne rodzaje mankietów: miękkie lub wstępnie uformowane (w formie wałeczka). Bardzo istotną sprawą jest by dobrać odpowiedni rozmiar mankietu do obwodu mierzonego ramienia. Jeżeli chcesz jednym urządzeniem mierzyć ciśnienie wszystkim członkom rodziny, doposaż swój ciśnieniomierz w dodatkowe, odpowiednie rozmiary mankietów np. dla dzieci lub osób o dużej masie ciała.

Pamiętaj by kupować mankiety kompatybilne z jednostką główną. Jeżeli nie jesteś pewny, który mankiet kupić, skontaktuj się ze sprzedawcą u którego nabyłeś jednostkę główną.

Na rynku dostępne są również gotowe zestawy ciśnieniomierzy rodzinnych które w komplecie zawierają już dwa kompatybilne mankiety np. rozmiar standardowy + rozmiar dziecięcy.

Oprócz rozmiaru samego mankietu ważne jest również by mankiet był kompatybilny z jednostką główną. Dokupienie mankietu np. tańszego innej firmy może i pozwoli na zaoszczędzenie jednorazowo kilku złotych, natomiast może przełożyć się na zafałszowanie pomiarów, na podstawie których Ty i Twój lekarz będziecie przecież podejmować decyzje o zdrowiu.

Ponadto ciśnieniomierze walidowane - czyli sprawdzane przez niezależnie jednostki nadzorujące, są testowane tylko w konfiguracji z konkretnym typem mankietu i tylko w takiej dają gwarancję prawidłowych pomiarów.

• Załóż prawidłowo mankiet i oprzyj rękę na płaskiej powierzchni.

Założony mankiet powinien znajdować się na wysokości serca. W zależności czy używasz wersji nadgarstkowej (Uwaga! Jeżeli zamierzasz regularnie mierzyć ciśnienie modele nadgarstkowe nie są zalecane, jeżeli to możliwe wybierz raczej model naramienny) czy naramiennej ciśnieniomierza, sposób wykonywania pomiaru będzie inny, dlatego postępuj zgodnie z instrukcją dla swojego urządzenia.

• Zakładaj mankiet na gołe ramię.

Podwijanie rękawa może spowodować ucisk co przełoży się na niedokładny pomiar Twojego ciśnienia krwi.

Mankiet należy nasunąć na rękę tak by jego dolna część znajdowała się ok 1-2 cm nad zgięciem oraz owinąć go wokół ramienia, zapinając go w miarę ciasno, ale na tyle by móc włożyć dwa palce między ciało, a mankiet. Upewnij się że przewód powietrza znajduje się po wewnętrznej stronie ramienia, ustawiony wzdłuż w jednej linii ze środkowym palcem.

• Zawsze mierz ciśnienie na tej samej ręce.

W większości przypadków ciśnienie w warunkach domowych mierzymy na lewej ręce, tak by wygodnie można obsługiwać ciśnieniomierz prawą ręką. Natomiast lekarz z różnych przyczyn może zalecić pomiar na prawej kończynie.

Podczas pierwszej wizyty dotyczącej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego, lekarz zmierzy Twoje ciśnienie na prawej i lewej ręce i zdecyduje na której należy kontynuować systematyczne pomiary. Będzie to zapewne ta charakteryzująca się wyższymi wartościami. Ważne jest by potem wykonywać je konsekwentnie na jednej stronie. U osób zdrowych różnica ciśnienia skurczowego między prawą, a lewą ręką nie przekracza 10 mmHg.

„Obecnie zarówno wytyczne brytyjskie, jak i europejskie uznają różnicę skurczową między dwoma ramionami wynoszącą 15 mmHg lub więcej jako wartość progową wskazującą na dodatkowe ryzyko sercowo-naczyniowe. Nowe badanie wykazało, że już niższy próg 10 mmHg wyraźnie wskazuje na dodatkowe ryzyko, co oznaczałoby, że znacznie więcej osób powinno zostać poddanych leczeniu, jeśli występuje taka różnica między ramionami”. Różnica między ramionami większa niż 10 mmHg występuje u 11 proc. osób z nadciśnieniem - które samo w sobie jest znanym zagrożeniem dla zdrowia – i u czterech proc. populacji ogólnej. (PAP)

• Mierz codziennie o tej samej porze.

Wielu lekarzy zaleca wykonywanie pomiaru ciśnienia krwi rano i wieczorem. W takiej sytuacji pierwszy pomiar wykonaj rano przed jedzeniem lub przyjęciem jakichkolwiek leków, a drugi wieczorem. Za każdym razem, wykonaj dwa lub trzy pomiary, aby upewnić się, że wyniki są dokładne. Lekarz może zalecić mierzenie ciśnienia krwi o tych samych porach każdego dnia.

Pamiętaj by nie mierzyć ciśnienia zaraz po przebudzeniu. Wykonaj spokojnie wszystkie poranne czynności higieniczne i dopiero potem zmierz ciśnienie, ale przed śniadaniem i porą na leki. Jeżeli Twoja codzienna rutyna zakłada poranną gimnastykę, zmierz ciśnienie krwi przed ćwiczeniami.

• Wykonaj więcej niż jeden pomiar i śledź swoje wyniki.

Zrób dwa lub trzy pomiary w odstępie około jednej minuty. Niektóre urządzenia robią to automatycznie, a następnie podają średnią z wykonanych pomiarów. Sumiennie zapisuj wyniki w książeczce lub wyposaż się w ciśnieniomierz z bezprzewodową transmisją danych. Przesyłanie danych do aplikacji na telefonie jest szczególnie przydatne podczas wykonywania częstych pomiarów. Aplikacja pozwoli Ci na wygodne przechowywanie, śledzenie i udostępnianie wyników lekarzowi z urządzenia mobilnego. Po sparowaniu ciśnieniomierza z telefoniem, wynik zostanie automatycznie przesłany do Twojego telefonu i zapisany na liście pomiarów.

Niektóre dzienne wahania ciśnienia krwi – spowodowane czynnikami takimi jak jedzenie, aktywność, stres, pogoda, pora dnia – są normalne.

Samokontrola daje większy obraz ciśnienia krwi, co będzie pomocne dla Ciebie i Twojego lekarza. Jeśli zauważysz znaczne wahania ciśnienia krwi, skonsultuj się z lekarzem.

Źródła:

www.health.harvard.edu – Experts call for home blood pressure monitoring

www.healthline.com – Blood pressure after exercise

www.mayoclinic.org – High blood pressure

https://www.heart.org/

Nadciśnienie tętnicze raport NFZ 2019, Warszawa, maj 2019

naukawpolsce.pl - Różnica w ciśnieniu krwi pomiędzy ramionami związana z większym ryzykiem

Materiały własne firmy OMRON

Materiały własne firmy MICROLIFE